En genoten van de chocoladeverhalen van twee weken geleden? In deze aflevering zal ik nog een aantal sterke verhalen over chocolade delen. Ik hoop dat je er onder het genot van een lekkere stukje van dit bruine goud van kan gaan genieten.
De introductie van chocolade in Europa ging namelijk gepaard met het ontstaan van allerlei sterke verhalen, waarheden en ook heel veel onwaarheden. Zo schijnen de Spanjaarden uit het feit, dat Montezuma voor een bezoek aan zijn harem altijd chocolade dronk te hebben, opgemaakt, dat chocolade een afrodisiacum moest zijn. Casanova zou zelfs chocolade gedronken hebben om zijn veroveringen kracht bij te zetten. Wat er allemaal van waar is…..?
Europa ontdekt chocolade
Maar voordat Casanova ook maar in contact kon komen met chocolade, moest chocolade zich vanuit Spanje eerst wel over de rest van Europa verspreiden. Hoewel de Spanjaarden lange tijd hebben geprobeerd om chocolade voor zichzelf te houden, lukte dit uiteindelijk natuurlijk niet. Spanje was een machtig land en had invloed in grote delen van Europa. Ze waren ook de baas in wat wij tegenwoordig Nederland en België noemen en wij kenden hierdoor als één van de eersten in Europa chocolade.
In het Zuiden van Frankrijk duikt aan het begin van de 17e eeuw chocolade in de vorm van pasta op. Dit was waarschijnlijk geïntroduceerd door Spaanse monniken, maar in het begin bleef deze chocolade een goed bewaard geheim binnen de Franse kloosters. Langzamerhand begon chocolade zich in de 17e eeuw toch verder te verspreiden over Europa. Eerst naar Italië en van daaruit ook naar Duitsland en Oostenrijk. Volgens geschreven bronnen uit die tijd moeten ook de Engelsen en de Portugezen tegen het einde van de 17e eeuw kennis hebben gemaakt met chocolade en zelfs in Turkije en Perzië (huidige Iran) werd toen chocolade gesignaleerd.
Chocolade aan het Franse hof
Over hoe chocolade aan het Franse hof is terecht gekomen, zijn verschillende verhalen bekend. Deze eer gaat vaak naar Anna van Oostenrijk, de dochter van de Spaanse koning, die in 1615 met Lodewijk XIII van Frankrijk trouwde en van huis uit gewend was chocolade te drinken. Zij was erg impopulair en werd eigenlijk niet vertrouwd, dus zij lijkt niet de aangewezen persoon om chocolade populair te hebben gemaakt aan het Franse hof. Deze eer kunnen we beter toeschrijven aan haar schoondochter, de Spaanse prinses Maria Theresia, de vrouw van de beroemde zonnekoning Lodewijk XIV. Zij zou zo gek zijn geweest op chocolade, dat ze er misschien wel meer van hield dan van haar man, de koning. Speciaal voor het bereiden van haar chocolade nam ze haar persoonlijke bediende mee, die gekscherend de naam van de chocoladeklopper, ‘Molina’ meekreeg.
Chocolade verandert het leven
De Europeanen vonden de chocoladedrank van Azteken, net als Columbus, eigenlijk niet zo lekker en pasten het naar eigen smaak aan. De smaak werd minder scherp en zoeter. Omdat nog niet bekend was hoe de cacaoboter (vet) moest worden gescheiden van de vaste delen uit de cacaobonen, was het lastig om chocolade te mengen met een vloeistof. De chocoladedrank moest daarom net als bij de Azteken gebonden en geklopt worden. Een goede chocoladedrank was pas goed als het brouwsel begon te schuimen. Hiervoor werd de eerder genoemde ‘Molina’ gebruikt. Dit is eigenlijk gewoon een houten klopper, die door de deksel van de chocolade-kan kon worden gestoken en waar mee de chocoladedrank geklopt kon worden. Voor de bereiding van chocolade ontstonden speciale chocoladeserviezen, met een kan met een gat in de deksel voor de ‘Molina’ en bijbehorende kopjes. Ongeveer zoals de moderne variant op de foto’s.
In Europa werd de drank net als bij de Azteken alleen gedronken door koningen en door de adel. De gewone man in de straat kon zich nog geen chocolade veroorloven en het bezit van een speciaal chocoladeservies, was echt een statussymbool. Je kon hiermee pronken en laten zien, dat je rijk genoeg was om chocolade te drinken. Het maakte dan niet uit hoe vaak je ook werkelijk chocolade dronk. Koningen en prinsessen lieten zelfs speciale serviezen maken met hun eigen initialen of wapens erop. Chocoladeserviezen van porselein of zilver werden veelvuldig aan andere koningshuizen cadeau gedaan.
Net als koffie en thee werd dus ook chocolade steeds populairder en er kwamen al snel klachten van wijnboeren en wijnhandelaren. Zij vonden dat deze nieuwe exotische producten hun handel verpeste. Dit viel waarschijnlijk wel mee, maar het geeft wel aan dat de impact van chocolade op het sociale, culturele en economische leven van die tijd erg groot was. Niet alleen leverde de cacaohandel veel geld op, ook
doken in allerlei kookboeken en op menukaarten gerechten met chocolade op. Chocolade- en koffiehuizen werden dé plekken waar schrijvers en invloedrijke personen samen kwamen en politieke besluiten namen. Samen met koffie en thee heeft chocolade ook veel invloed gehad op de veranderingen in de eetcultuur. Aan deze veranderingen, zoals het eten aan een tafel en het eten met mes en vork, moest uiteindelijk ook koning Lodewijk XIV geloven. Hij had lange tijd had geweigerd om met mes en vork te eten, maar kon er uiteindelijk niet meer onderuit.
Nu ook chocolade voor het volk
Zoals gezegd was chocolade lange tijd het voorrecht voor de rijken, de vorsten en de adel. Vanaf de industriële revolutie komt hier verandering in. Allerlei belastingen en invoerrechten op cacao en suiker worden afgeschaft en er worden verschillende uitvindingen gedaan die het maken van chocoladedrank en de verwerking van chocolade in koekjes en andere voedingsmiddelen, makkelijker maken. Uiteindelijk maken deze uitvindingen de weg vrij voor de ons zo vertrouwde chocoladereep.
Eén van de belangrijkste uitvindingen voor de productie van chocolade werd gedaan door de Nederlander Van Houten. Inderdaad, van de nog steeds verkrijgbare Van Houten cacao. In 1815 was Casparus van Houten een chocoladefabriek begonnen in Amsterdam. Maar hij liep nog steeds tegen het probleem aan, dat hij de vaste cacaodelen niet kon scheiden van de vette cacaoboter. Van houten vond de oplossing voor dit probleem in een cacaopers, waarmee hij de boter uit de cacaobonen kon persen en zo alleen cacaopoeder over hield. Meestal wordt deze uitvinding toegeschreven aan zijn zoon Coenraad Johannes van Houten, maar vader van Houten kreeg er het patent op.
Een andere uitvinding uit de pijplijn van Van Houten is het proces waarin cacao met zouten wordt bewerkt en waardoor het nog beter oplost en mengt. Aan dit proces, waarvan de naam ‘Dutching’ herinnerd aan de Nederlandse herkomst en dat de kleur van de cacao donkerder maakt, dankt Nederland zijn van oorsprong relatief donkere chocoladerepen. Ook wordt de smaak van de cacao milder, maar of dit nu een voordeel is voor de goede smaak van een chocoladereep is maar zeer de vraag. Vaak worden cacaopoeders voor het maken van chocolademelk ook tegenwoordig nog aan dit proces onderworpen. Kijk maar eens op de cacao die je zelf in de kast hebt staan!
Chocolade maakt de tongen los
Dat chocolade in de 17e en 18e eeuw tot de verbeelding sprak mag duidelijk zijn. Mensen hadden soms zulke vreemde ideeën en associaties bij dit godenspijs uit de tropen, dat er in allerlei kringen hevig gediscussieerd werd over de goede en schadelijke effecten van chocolade. Grote voorstanders van chocolade keerden zich, als gevolg van spookverhalen over doodgeboren baby’s door chocolade, alsnog tegen het bruine goedje. Of er werd gefluisterd, dat Maria Theresia haar zwarte tanden te danken had aan chocolade. Maar er waren ook veel mensen die in chocolade het ideale medicijn zagen. Een medicijn, dat zelfs tegen kwalen als TBC zou helpen. Zo zou een vrouw die leed aan deze ziekte door chocolade genezen zijn en kon ze zelfs een gezin stichten. Of dit allemaal op waarheid berust is natuurlijk zeer de vraag, maar ook tegenwoordig doen er nog steeds mooie verhalen de ronde over chocolade. Is chocolade bijvoorbeeld echt beter voor vrouwen dan voor mannen, of berust deze wijsheid ook alleen op culturele stereotypen?
Hoe dan ook, er valt nog veel meer te leren en vertellen over cacao en chocolade. Weet je bijvoorbeeld hoe een cacaovrucht eruit ziet en hoe bijzonder cacao eigenlijk groeit? Over twee weken licht ik weer een tipje van de chocoladesluier op. Tot dan!
