Linzen zijn een gezond supervoedsel

Linzen zijn een gezond supervoedsel

Ik heb er net weer een heerlijke dal (dhal, of dahl) van gemaakt, dat is een Indiase soep,  en ik bedacht me dat linzen werkelijk een gezond  supervoedsel zijn!  Je kunt er compleet verschillende gerechten mee maken en ze zijn niet duur. Voor wie de linze nog niet zo kent, volgen hier een aantal wetenswaardigheden.

“Linzen” is het meervoud van linze. De linze (plant) is een eenjarige peulvrucht die al eeuwen verbouwd wordt, zelfs in het Oude Testament wordt de linze al vermeld. Linzen komen van oorsprong uit Azië en Zuid-Europa. Het is dan ook niet vreemd dat ze vooral gebruikt worden in de Indiase, Spaanse, Turkse en Marokkaanse keuken. Het gewas, waarvan men zegt dat het veel warmte nodig heeft om te groeien, gedijt ook goed in koudere werelddelen. Canada, dat op het noordelijk halfrond ligt, is momenteel zelfs de grootste exporteur van linzen.

Linzen zijn lekker en gezond

Wat we opeten is eigenlijk het zaad van de “linzenplant”. De vlinderbloemige linze heeft kleine, witte bloemetjes die de peulen voortbrengen. In die peul zitten twee platte, ronde erwtjes.De gedroogde erwtjes zijn de linzen zoals wij ze kennen.Linzen zijn vetarm en rijk aan eiwitten. Daarnaast bevatten ze meervoudige koolhydraten, vitaminen B, calcium, magnesium, ijzer, kalium en zink. Linzen hebben geen harde schil, waardoor er dus ook minder vezels in zitten die moeilijk verteerbaar zijn. In India, het land waar linzen een heel belangrijke plaats in de voeding innemen, krijgen baby’s vaak linzen als eerste vaste voeding na de moedermelk. Linzen zorgen er bovendien voor dat de insulinepieken minder worden. Dat betekent dat iemand die vaak linzen eet minder zin heeft in zoetigheid. Het is dus ook een prima middel voor de lijn. Linzen bevatten vooral veel proteïnes en zijn dus heel goed voor mensen die vegetariër zijn. Ze voorkomen hart- en vaatziekten doordat ze het cholesterol- en vetgehalte helpen verlagen. Linzen bezitten dus  zoveel goede eigenschappen dat ik zeg: “Linzen zijn gezond supervoedsel!”

Linzen naar soort

Wanneer je een gerecht met linzen wilt klaarmaken, is het belangrijk om te weten dat er verschillende soorten linzen zijn.In Nederland worden vooral bruine linzen verkocht (in de supermarkten),maar er zijn nog veel meer soorten: bruin gespikkelde linzen,witte linzen, rode of oranje linzen, koraal linzen(gepelde rode), gele (halve) linzen, zwarte linzen, groene linzen… en als apart “hoofdstuk” de Puy linzen. Naast de kleur maakt men ook onderscheid in hele of gehalveerde linzen, gepelde en ongepelde linzen.

Le Puy linzen zijn de Rolls-Roycen onder de linzen.In recepten met linzen- zeker in “chique” recepten-  wordt vaak om ‘Le Puy’-linzen gevraagd en soms word je gewaarschuwd voor nep duPuy linzen. Du Puy linzen oftewel “lentilles du Puy” uit het Franse Le Puy-en-Velay, een plaatjes in de Auvergne, zijn kleine donkergroene linzen met een krachtige smaak die vooral uitblinken in stevigheid. Du Puy linzen zijn duurder dan ‘”gewone” linzen! Producenten uit andere gebieden of landen zetten je graag op het verkeerde been door een beetje mee te liften op het succes van le Puy. Ze noemen hun linzen bijvoorbeeld Dupuis. Om de echte du Puy linzen te kunnen onderscheiden van de “neppers” gaven de Fransen de peulvrucht een Appellation d’Origine Controlée (AOC) mee, de beschermde herkomstbenaming, die je ook bij wijnen ziet.

Gedroogde linzen; heerlijke recepten voor enthousiaste eters

Gedroogde linzen, het geitenwollen sokken imago is er af. Want linzen zijn gewoon heel erg lekker en super gezond. Kijk eens bij de recepten!

Zweedse sandwichtaart; echt een feest op tafel

Probeer de Zweedse sandwichtaart (Smörgåstårta) met lokale ingrediënten en afgewerkt met romige kruidenkaas. Ideaal voor de brunch.

Groene kool uit de wok

Kool hoeft niet speciaal gekookt te worden, roerbakken is zeker zo lekker en veel sneller klaar. Maak eens groene kool uit de wok!

Omelet met champignons

Met een paar eieren en een handvol champignons tover je in een handomdraai een heerlijke omelet met champignons op tafel.

Voor soepen en curry’s zijn rode, gele en bruine linzen ideaal. Deze soorten kook je makkelijk tot pap. Ze kunnen trouwens ook gebruikt worden als alternatief voor meel in taarten en andere baksels omdat ze geen overheersende smaak hebben. De gele linzen worden bovendien gebruikt om de heerlijke Surinaamse roti pannenkoeken mee te maken! Grijze linzen (linzen waar het velletje nog omheen zit), groene en zwarte linzen behouden hun vorm wel tijdens het koken.Deze soorten worden o.a. in salades en stoofschotels gebruikt of geserveerd als bijgerecht bij vleesschotels.

Linzen koken

Linzen kun je beter niet rauw eten. Ze bevatten een aantal schadelijke en/of slecht verteerbare stoffen die tijdens het koken afgebroken worden.  Anders dan bij gedroogde bonen hoeven linzen niet urenlang te weken. Het mag, maar een uurtje weken is eigenlijk al voldoende om de kooktijd te beperken en de verteerbaarheid te verhogen. Sommige linzen – rode linzen bijvoorbeeld – hoef je zelfs helemaal niet te laten weken.Controleer daarom altijd de instructies op de verpakking. Voordat ze in de pan gaan, moeten ze worden nagelopen op de aanwezigheid van steentjes; althans dat is wat we (nog) steeds lezen in de recepten. Laat je zo’n klein steentje zitten tussen de linzen, dan beloop je tijdens de maaltijd de kans een kies te breken. Ik “vlooi” mijn linzen gewoonte getrouw nog steeds na op mini kiezeltjes, maar de moderne verpakkers beschikken inmiddels over foutloze technieken om die te verwijderen. Afijn, nadat je ze (voor de zekerheid, toch maar) op steentjes gecontroleerd hebt en gewassen, kunnen ze in de pan en zijn ze afhankelijk van de soort in 15 tot 50 minuten gaar (lees de verpakking er op na). In een snelkookpan (hogedrukpan) gaat dit trouwens aanmerkelijk sneller. Een vuistregel bij het koken is dat je ongeveer twee tot drie keer de hoeveelheid water aan de linzen toevoegt. Tijdens het koken wordt de massa van linzen veel groter. Wie 50 gram linzen in de pan doet, krijgt er ongeveer 100 gram voor terug. De smaak van linzen moet vooral opgeleukt worden met kruiden en specerijen. Zeker de tot pap kokende soorten kunnen een flinke hoeveelheid van een of ander kerrie mengsel aan.

Linzen en flatulentie

Winderigheid (flatulentie met een mooi woord) is een kenmerkend effect van alle peulvruchten. De belangrijkste oorzaak zijn bepaalde koolhydraten die ze bevatten, koolhydraten die wij in onze darmen niet zelf kunnen verteren. De bacteriën in onze dikke darm kunnen dat wel, maar die produceren daarbij gas. De gevoeligheid voor deze winderigheid verschilt van persoon tot persoon en niet alle peulvruchten hebben hetzelfde effect; linzen veroorzaken doorgaans minder winderigheid dan bonen. Goed kauwen is een eerste remedie tegen de ongewenste winderigheid en bovendien zijn er allerlei toevoegingen en technieken die beogen de gasproductie door de darmbacteriën te beperken. Toevoeging van kurkuma bijvoorbeeld, (geelwortel, koenjit), verse gember, asafoetida (hing), bonenkruid en citroensap of azijn.

Het geitenwollensokken imago van linzen

Peulvruchten worden, op de du Puy na misschien, niet echt als chique beschouwd.Door de eeuwen heen hebben de culturen neergekeken op bonen, erwten en linzen. De reden is dat ze een goedkope vleesvervanger zijn en daardoor geassocieerd werden met armoede: wie geen vlees kon betalen, at peulvruchten. Ze waren dermate makkelijk te kweken dat ze ook als veevoer werden gebruikt, wat hun status bepaald niet hielp. Toen kwam het vegetarisme in opkomst in de westerse wereld. Hier ging en gaat het om mensen die (meestal) wel geld genoeg hebben om vlees te te betalen, maar die het niet willen eten vanwege bepaalde principes. Vegetarisme werd lange tijd gezien als een levenswijze voor dromerige, vage types, de zogenaamde “geitenwollensokkentypes“.  Waar jonge mensen uit oer-Hollandse gezinnen de bruine boon alleen kennen van de chili con carne en linzen vermoedelijk al helemaal niet, herontdekte de idealistische niet-vlees-etende mens de peulvrucht en zo ook de linzen. De “status” van linzen veranderde daarmee van armelui voedsel naar geitenwollensokken-voedsel. Gelukkig beginnen we daar tegenwoordig langzamerhand allemaal wat genuanceerder over te denken. We staan ook met zijn allen wat meer open voor buitenlandse eetgewoontes en met behulp van het internet moet het dan ook niet moeilijk zijn om leuke recepten met linzen  te vinden. Spanjaarden zijn gek op linzen en eten er wekelijks een heel bord van als tapas/voorgerecht, gekookt, in de vorm van soep of als puree. India zou niet overwegend vegetarisch kunnen zijn zonder linzen. Van linzen kun je van alles maken. Natuurlijk staat de linzensoep nog steeds op nummer 1. Maar van linzen kun je bijvoorbeeld ook kroketten en vegetarische burgers maken of paté en de niet tot pap kokende soorten kunnen verwerkt worden in allerlei salades. Kortom genoeg te beleven met linzen.

Linzen en duurzaamheid

Als je linzen als vleesvervangers beziet, zijn ze vele malen duurzamer dan gefokt vlees. De opbrengst per oppervlakte landbouwgrond is tien tot twintig maal hoger. Maar ook op het gebied van verwerking, vervoer en opslag blijken ze duurzaam; gedroogd kunnen ze zonder koeling bewaard worden en ze komen in bulk per vrachtauto of schip. Linzen worden in Nederland nog steeds voornamelijk in de winter gegeten. Ze zijn echter het hele jaar door beschikbaar! Goed afgesloten ( in een pot op een donkere plek) blijven linzen ten minste een jaar goed.