Lans Tomaten; Lekker Tafelen op bezoek bij de teler – Wat komt er allemaal bij kijken voordat een tomaat in de winkel ligt? Een heleboel! Lekker Tafelen ging in Zeeland op bezoek bij Lans Tomaten, een tomatenteler die over ruim 50 ha. kassen beschikt in het Westland en Zeeland. Hun tomaten tref je onder andere aan bij de Aldi en Lidl.
Het is indrukwekkend: kassen van meerdere voetbalvelden groot, waarin eindeloze rijen met tomatenplantjes staan, keurig opgelijnd, bijgesnoeid en vol tomaatjes. Het is er warm, het ruikt er fris en overal zoemen hommeltjes. Wat gebeurt hier allemaal en waar moet een teler allemaal op letten?
Efficiency
Bij Lans tomaten gaat het om een balans tussen kwaliteit en efficiency. Want het kost nogal wat om al deze tomaten te telen. Een grote opbrengst is daarom belangrijk en ook kostenbesparing waar mogelijk. Maar kwaliteit is ook belangrijk. Een spagaat soms.
Er liggen kassen op 5 locaties. Is dat wel efficiënt? Ja en nee. Het is een kwestie van risicospreiding. Risicospreiding? Jawel; ondanks dat Nederland een klein land is, kunnen lokaal andere ziektes of plagen optreden. Door te spreiden beperkt je het risico dat al je oogst er aan gaat.
Alle in Zeeland geplukte tomaten gaan ongesorteerd naar het Westland, naar een centraal sorteerstation. Efficiënt? Jazeker: in Zeeland worden uitsluitend kleine tomaatjes gekweekt. Minder vrachtauto’s op de weg dus, dan als het andersom zou zijn. Centraal sorteren scheelt bepaalde infrastructuur kosten.
Maatschappelijke verantwoordelijkheid
Ook bij Lans tomaten is het schipperen tussen eigen belang en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat hoor je ook terug in hun verhaal. Ondanks dat ze proberen met zoveel mogelijk vaste krachten te werken, werken ze ook met (goedkopere) Poolse uitzendkrachten. Anders is het financieel niet haalbaar. Anderzijds proberen ze waar mogelijk ook wel verspilling en vervuiling tegen te gaan.
Zo is energieverbruik niet alleen een enorme kostenpost maar ook een belasting van het milieu. Met Warmte-Kracht-Koppeling-machines wordt geprobeerd om de warmte die vrijkomt te hergebruiken, zodat er zo min mogelijk energie verloren gaat. Lans tomaten onderzoekt ook alternatieve energiebronnen. Zo zijn ze nu bezig te proberen om op 3 km. diepte aardwarmte uit de grond te halen en om in samenwerking met een elektriciteitscentrale de bijproducten CO2 en warm water naar de kas te brengen. Want de planten zetten CO2 om in zuurstof.
Nachtverlichting en verduistering
In de wintermaanden is er onvoldoende daglicht om tot teelt te kunnen komen. Daarom is er nachtverlichting bij Lans Tomaten, anders staan de kassen drie maanden leeg. Maar om de lichtvervuiling tegen te gaan, hebben ze een soort uittrekbare gordijnen tegen de bovenkant van de kas aan gespannen, om te zorgen dat de omgeving daar geen last van heeft.
Greenblend en de strijd tegen verspilling
Helaas eisen supermarkten homogeniteit van producten uit de natuur. Kromme komkommers, licht ‘misvormde’ tomaten: ze komen de supermarkt niet in. De supermarkt op haar beurt wentelt het weer af op de consument: ‘de consument koopt het anders niet’, zeggen de supermarkten. Hier is wat ons betreft dus nog een hele slag te slaan. Ondertussen balen groente- en fruittelers natuurlijk het meeste hiervan, want wat een verspilling! Bij Lans Tomaten alleen al moesten zo’n 6 miljoen kilo tomaten per jaar (!) worden weggegooid. Samen met andere telers heeft Lans Tomaten daarom het mooie initiatief Greenblend gestart. Met de groenten die niet welkom zijn in de supermarkt wordt geprobeerd verkoopbare producten te maken voor de voedselindustrie of de horeca. Zo ontwikkelden ze een basistomatensaus van gepureerde tomaten. Te koop in grote 10 kilo zakken (voor de horeca en industrie) of in plastic bakjes van een halve liter. Je kunt hiermee zelf soepen, sauzen of andere lekkere dingen mee maken. Wij genoten van een heerlijk tomaten soepje met geroosterde (eveneens afgekeurde) paprika’s erdoor. Houdt Greenblend in de gaten en vraag er eens naar bij je supermarkt of groenteman. Hoe meer mensen zich mobiliseren tegen verspilling, des te beter!
Tomaten, het hele jaar de zon op je bord!
Tomaten, de zon op je bord! In de soep, in de salade, als gezonde snack, in alle soorten en kleuren. De meest gegeten groente!
Kwaliteit
Ook kwaliteit speelt een rol. Met kwekers wordt steeds gezocht naar steeds betere tomaten. Wat zijn betere tomaten? Smaak is belangrijk. Een indicator daarvoor is ook de brix-waarde. Hoe hoger, des te smaakvoller. Tegelijkertijd worden tomaten geënt om ze weerbaarder te maken tegen virussen. Zo heb je zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen nodig.
Zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen
Bestrijdingsmiddelen staan erg onder druk bij de publieke opinie. Gelukkig maar, want de gevolgen voor het milieu zijn misschien zelfs nog groter dan we nu al vrezen. Ook Lans Tomaten beseft dat bio de toekomst heeft. Waarom dan nog niet al hun tomaten biologisch zijn, is dan ook een kritische vraag. Maar het antwoord is ook begrijpelijk: op dit moment zijn de investeringskosten veel te hoog en de procedure duurt lang, zo’n anderhalf jaar. Je wordt dan bovendien in een bepaald keurslijf gezet. Zo wil Lans Tomaten graag overstapen op kokosmatten als basis voor de tomatenplantjes, maar dat is niet biologisch. Dan zou je dus voor ruim 50 hectare tomaten iets anders moeten verzinnen, dat wel biologisch is. Wat dat betreft hebben de kleinere telers dan wel een voorsprong, aldus Lans Tomaten. Zij kunnen met relatief minder kosten die omslag wel maken.
Witte vlieg natuurlijk bestreden
Een ander punt is de witte vlieg. Deze continue plaag is een doorn in het oog van elke teler. De uitwerpselen van dit diertje zorgen voor een vettig laagje op de tomaten. Als eerste bedacht Lans Tomaten een simpel systeem: gele kleefbanden tussen de tomatenplanten. De planten worden elke week gedraaid, bijgesnoeid en verder opgebonden, zodat de takken niet op de grond komen. Tijdens dat draaien vliegt de witte vlieg op. Aangezien ze worden aangetrokken tot de kleur geel, vliegen ze massaal tegen de kleefbanden aan, waar ze dan een stille dood sterven.
Daarnaast worden ook sluipwespen losgelaten in de kas. Deze diertjes leggen hun eitjes in de eitjes van de witte vlieg.
Kasteelt of volle grond?
Als kritische eter stel ik mij principieel op het standpunt dat het beter is om van de volle grond te eten dan uit een kas. Hoewel er veel argumenten zijn om dat standpunt kracht bij te stellen, is er toch ook een overtuigend tegenargument: je bespaart heel veel water, als je aan kasteelt doet. Je verbruikt gemiddeld 5 tot 7 liter water per kilo tomaten tegenover 30 (!) liter per kilo. In een wereld waar zoet water steeds schaarser wordt een valide argument.
Hoe groeit de tomaat in de kas?
Het begint allemaal met een zaadje. Voor een klein deel (20%) kweken ze bij Lans Tomaten hun eigen zaad, verder zijn ze afhankelijk van bedrijven als Monsanto. ‘Een kilo zaad is een kilo goud’, verzucht voorlichter Marjan Brandt.
De tomatenplanten worden in potjes gezet waarin steenwolmatten zitten. Boven de planten zitten allemaal haken met touw er omheen. Alle planten worden opgebonden. De planten krijgen water, voeding, warmte en licht en groeien dan zo’n halve meter per week. Iedere week worden de plantjes gedraaid, de diefjes verwijderd (takjes die in de ‘oksels’ groeien) en de plantjes verder opgebonden zodat de takken niet naar de grond toe groeien, maar naar boven. Gemiddeld haal je per plant per week één tros tomaten. Zo’n 35 kilo per vierkante meter.
Maar eerst moeten de bloemetjes worden bestoven, anders groeit er geen vrucht. Dat gebeurt met hommels. Die zijn minder agressief dan bijen en hebben ook niet de neiging om weg te vliegen. Want bij mooi weer staan de ramen open. Een bij is slim: als de verkenners een betere bron van nectar en stuifmeel vinden binnen een straal van 400 meter, is je hele bijenvolk in no time vertrokken. Dat is niet het geval bij hommels.
Zodra de plant ‘op’ is, wordt hij verwijderd, de steenwolmatten gaan terug naar de fabriek waar ze worden schoongemaakt en waarna ze worden hergebruikt. Hetzelfde geldt voor de haken.
Kortom, er komt enorm veel bij kijken. Respect voor de tomaat… en de teler!
