Gehaktballen – Er zullen weinig vleesgerechten zijn waarvan zoveel variaties bestaan als van dit gerecht. Grote ballen, kleine balletjes, spicy of mild gekruid, met saus of zonder. Ze worden over de hele wereld gegeten, en veel eetculturen kennen wel een of meerdere soorten gehaktballen; oneindig veel variatie dus!
De Nederlandse gehaktbal
In Nederland kennen we natuurlijk traditioneel de grote exemplaren. Deze ‘basic’ ballen stonden vroeger in veel gezinnen regelmatig op tafel, als onderdeel van het AGV’tje. Vaak was dit op woensdag, want dat was tenslotte ‘gehaktdag‘! Dat het juist op woensdag gehaktdag was heeft te maken met dat er vroeger op maandag werd geslacht, op dinsdag werd het vlees uitgebeend en op woensdag werden de afsnijdsels vermalen tot gehakt. Dat betekende dat er voornamelijk op woensdag gehakt verkocht werd bij de slagerijen. Tegenwoordig werkt het allemaal een beetje anders. Er wordt ook op andere dagen geslacht en uitgebeend, dus er wordt ook op andere dagen vlees vermalen tot gehakt. De gehaktbal ontstond al lang geleden. Ooit was dit gerecht, weliswaar in een platte vorm en gemaakt van kalfsvlees, een gerecht dat alleen bij de gegoede burgerij op tafel kwam. Maar ook in mindere tijden was de bal gehakt geliefd, je kunt er natuurlijk een goedkoop gerecht van maken door een gedeelte van het vlees te vervangen door andere ingrediënten, denk aan extra broodkruim of paneermeel. Een iets minder bekende Hollandse klassieker is de Amsterdamse gehaktbal. Wist je dat een Amsterdamse bal, ook wel Jordanese bal genoemd, behalve half-om-half gehakt of rundergehakt, ook garnalen bevat? Klinkt wel bijzonder, niet waar? Garnalen waren vroeger ‘armeluiseten’, dus zo kon je een goedkopere bal maken. Tegenwoordig zouden we een gehaktbal met garnalen onder de luxere soorten scharen. Ook in de snackbar ontbreekt de Nederlandse klassieker niet. Ook jij hebt vast wel eens een ‘broodje bal’ gegeten!
In de soep
Dan zijn er natuurlijk nog de soepballetjes. Het lijkt een typisch Nederlandse gewoonte om gehaktballetjes in de soep te doen. In het buitenland zie je ze zelden in de soep geserveerd. Maar Hollandse tomatensoep of groentesoep zonder balletjes? Dat kan in de ogen van een heleboel mensen echt niet!
Zeg nou zelf, mét balletjes vinden de meeste Nederlanders de soep stiekem toch lekkerder.
Elke eetcultuur zijn eigen soort
Zoals eerder gezegd, de Nederlandse ‘klassieke’ gehaktbal is een vrij ‘basic’gerecht. Rundergehakt of half-om-half gehakt, gemengd met wat paneermeel of broodkruim, een eitje en op smaak gebracht met peper en zout. Zo eenvoudig als onze nationale bal is, zoveel bijzondere variaties worden er overal ter wereld gegeten. Dichtbij huis eten onze zuiderburen vogelnestjes, oftewel een gehaktbal met een gekookt ei er in. In Schotland heet dit een Scotch egg. In Zweden maken ze de beroemde Zweedse balletjes, of Köttbullar, gegeten met veenbessensaus. In het buitenland werd dit gerecht vooral bekend doordat ze in elk Ikea-restaurant worden geserveerd. In de Mediterrane keuken vinden we de Turkse köfte, en natuurlijk de Griekse keftédes. Geen Griekse kofta, want in tegenstelling tot wat een bepaalde voedselfabrikant ons met zijn Wereldgerechten wil laten geloven, dit gerecht bestaat niet in de Griekse eetcultuur. Een van de lekkerste Spaanse tapas zijn natuurlijk de albondigas. Ook in Azië worden verschillende soorten gehaktballetjes gegeten. Een bekend Amerikaans gerecht is ‘spaghetti and meatballs’, al heeft dit gerecht wel wat Italiaanse roots. Je ziet het, mogelijkheden te over!
Welke soort gehakt ga je gebruiken?
In principe kun je elke soort vlees vermalen tot gehakt. In de Nederlandse keuken wordt veel rundergehakt en ook wel half-om-half gehakt gebruikt. In de Mediterrane en Midden-Oosterse keuken vooral lamsgehakt. Maar ook kalfsgehakt, kipgehakt, varkensgehakt en niet te vergeten gehakt dat wordt samengesteld uit wildsoorten kan worden gebruikt voor gehaktballen. We gaan niet al deze soorten hier uitgebreid bespreken, maar wil je wat meer lezen over gehakt, lees dan hier alles over de verschillende gehaktsoorten! Je kunt er ook voor kiezen om zelf een gemengd gehakt samen te stellen. Lam en rund bijvoorbeeld, of kalf en varken. Door voor een vettere gehaktsoort te kiezen zal het resultaat beslist sappiger worden dan wanneer je een heel mager soort gehakt gebruikt.
De allerlekkerste recepten
Natuurlijk delen we onze lekkerste recepten met je. Om te beginnen de basisrecepten zoals de ballen van oma en die in jus, en een paar variaties daarop. En de kleine balletjes ontbreken ook niet, als op zich zelf staand hapje, of in een gerecht of soep. Kijk er eens naar, en kies jouw favoriet soort eruit. Er zit vast iets tussen wat je lekker vindt!
De Amsterdamse gehaktbal
Gehaktballen kennen we in alle soorten, maten en smaken. Maar ken jij de Amsterdamse gehaktbal al? Een echte en bijzondere klassieker!
Gehaktballen met kaas
De echte gehaktballen met kaas. Zo'n gehaktbal waar de kaas uitloopt als je deze opensnijdt. Inclusief tips voor het beste resultaat.
Oma’s gehaktballen
Het recept voor Oma's gehaktballen in een heerlijke jus. Vroeger gemaakt op het petroleumstel, nu in de pan maar volgens hetzelfde recept.
Tex-Mex gehaktballen
Wil je eens een andere gehaktbal dan de bekende, Hollandse gehaktbal, ga dan eens voor de lekker pittige Tex-Mex gehaktballen.
Wildgehaktballen; wild kan ook eenvoudig
Wildgehaktballen; de wildgehaktbal bewijst dat wild ook op een eenvoudige manier bereid kan worden. Lekker met een herfstig stamppotje!
Gehaktballen in jus
Gehaktballen in jus zoals oma die maakte. Geen kant-en-klaar bal, maar die lekkere zelfgedraaide gehaktballen waar iedereen dol op is.
Kleine balletjes
In de meeste buitenlandse keukens worden meestal kleine balletjes gemaakt. Soms in een sausje, soms pittig gekruid, maar ook in een gerecht als curry doen ze het prima, alles is mogelijk. Ook in complete gerechten vind je ze terug. Veel van de balletjes uit de gerechten zou je, met misschien een kleine aanpassing, ook als borrelhap kunnen serveren. Al eens gedacht aan een borrel waarbij je verschillende soorten balletjes serveert? Dat valt vast in de smaak bij je gasten. En vergeet vooral de kinderen niet, ook deze zijn vaak gek op de kleine balletjes!
Luikse balletjes
Maak van "standaard" gehaktballetjes een feest door er Luikse balletjes van te maken. Lekker bij Vlaamse friet en salade of op de borreltafel.
Lamsgehaktballetjes met zelfgemaakte ketchup
Gehaktballetjes op de borreltafel saai? Ontdek lamsgehaktballetjes. Echt lekker en deze balletjes zorgen opnieuw voor feest bij de borrel.
Lamsgehaktballetjes in auberginestoof
Iets lekkers na een lange werkdag? Deze lamsgehaktballetjes in auberginestoof kun je van tevoren bereiden. Comfortfood, vol verse groenten!
Gehaktballetjes in tomatensaus
Huisgemaakte gehaktballetjes in tomatensaus om te serveren bij rijst, pasta of brood. Een recept inclusief tips voor perfect ronde balletjes.
Kalfsgehaktballetjes met champignons in roomsaus
Serveer kalfsgehaktballetjes met champignons in roomsaus met gnocchi, pasta of aardappels en verse groenten of een salade.
Kipgehaktballetjes met uien-speksaus en stamppot
Probeer maar eens. Kipgehaktballetjes met (homemade) kruidenpaneermeel, een uien-speksaus (licht gezoet met appelstroop) en een stamppot van savooiekool.
