Kokosnoten plukken, een ontdekkingsreis –Tropische oorden, een ‘Expeditie Robinson’, witte stranden, dat is het beeld dat we hebben bij de kokosnoot. Velen onder ons zullen een echte kokospalm nog nooit gezien hebben. Juist daarom vinden wij het tijd om wat meer feiten over kokos onder de aandacht te brengen. Hoe groeit een kokosnoot? De bruine-, harige kokosnoot zoals iedereen hem kent is namelijk slechts een onderdeel van de totale vrucht. In dit artikel laten we je graag kennismaken met de kokospalm en de prachtige vrucht die deze palm ons geeft.
De kokospalm
Kokosnoten groeien aan een prachtige palm dit wel tot 30 meter hoog kan worden. Bijzonder, deze palm heeft namelijk een zogezegde schijnstam. De hoge stam wordt gevormd door de bladvoeten van het afgevallen blad. Dat blad is zeker geen blaadje met een formaat van 4 tot 6 meter. Over de herkomst van de boom bestaat onduidelijkheid. Heden ten dage tref je de kokospalm in alle tropische gebieden. Deels zijn ze daar op natuurlijke wijze gekomen (de vruchten drijven over zee naar andere landen) maar deels ook door de zeevaart die palmen meenamen. We laten de plantkunde voor wat het is en richten ons op geweldige vrucht die deze plant aan ons schenkt.
In Maleisië noemen ze de kokospalm “pokok seribu guna” De boom van duizend toepassingen
Kokospalmen, waardevolle natuur
De hierboven beschreven kokospalm is een geschenk van moeder natuur. Een palm die ons van boven tot onder helpt het leven mooier en/of makkelijker te maken. Kijk je mee?
Palmsuiker wordt oorspronkelijk niet uit kokospalmen maar uit dadelpalmen gewonnen. Tegenwoordig wint men ook suiker uit de bast van kokospalmen onder de naam kokossuiker. Beide suikers worden in de Thaise- en Indonesische keuken regelmatig gebruikt en zijn onderling vervangbaar. In de Indonesische keuken komt Gula Jawa (javaanse suiker) veelvuldig voor en is vergelijkbaar met de palmsuiker. Deze suikers kunnen uit verschillende palmen gewonnen worden en staan dan ook verder los van ons onderwerp: Kokos.
De vrucht
Over de vrucht aan de kokospalm valt veel te vertellen. Velen van jullie zullen de kokosnoot kennen zoals deze in de supermarkt ligt. Een bruine, harige schil, een harde noot. Maar nee. Allereerst is het geen noot! Dat geeft al een kleine verklaring. De vrucht aan de kokospalm is een steenvrucht. We leggen het laag voor laag uit:
De buitenste laag van de vrucht is groen. Een laag vol vezels. Noem het de bast van de kokosnoot. Een mooi vergelijk is de groene bolster die in de boom om een kastanje heen zit. De bast van de kokosnoot bestaat uit vezels. Deze vezels eet je niet, maar verdwijnen richting de industrie. Denk aan de deurmatten van kokosvezel, het maken van touw, en nog veel meer.
Onder de vezellaag (bast) zit de kokosnoot. Deze is niet bruin en harig, nee deze is groen. We noemen het een “jonge kokosnoot”. We hebben het dan eigenlijk over de onrijpe vrucht. Na verloop van tijd verhaart de schil en kleurt bruin. De rijpe variant noemen we “verse kokosnoot”.
Een jonge kokosnoot kun je in Nederland alleen bij een aantal toko’s of exotische markten aanschaffen. In de supermarkt vind je ze niet. De vrucht is groen aan de buitenzijde waaronder het witte vruchtvlees schuil gaat. Met een mes wordt de vrucht aan de bovenzijde tot een punt gesneden. Vervolgens wordt de kop eraf gesneden waarna je (met een rietje) het verse kokoswater er uit kunt drinken. Het vruchtvlees van de jonge kokosnoot is zacht. Dat van een verse kokosnoot is hard (denk aan de structuur van radijs of wortel).
Een verse kokosnoot kun je, als je geluk hebt, overal kopen. (Lees ons artikel: Kokosnoten kopen blijkt een lastige klus). De verse kokosnoot is met een beetje geluk echt vers. De bruine-, harige bast zit dan vol vruchtvlees en de vrucht geeft een half gevuld limonade glas met kokoswater.
Klapper of klappernoot zijn alternatieve benamingen voor kokos. Je kunt kokos dan ook onder de noemer klapper tegenkomen in de toko en ook klappermelk is een term die je regelmatig op de welbekende blikjes kokosmelk tegenkomt.
Meer weten?
Dit artikel is geschreven in een serie. Lees de verschillende onderdelen om kokos te ontdekken. De overige artikelen uit deze serie zijn:
- Kokosnoten kopen blijft een lastige klus
- Kokosmelk, Kokosvet, Kokosroom, Kokoscrème, feiten en fabels
- Een kokosnoot openen en gebruiken
- Kokos Recepten: Aan de slag met kokos
Van een groene kokosnoot is het vrijwel onmogelijk de bast te verwijderen. Als het je lukt, de noot eronder is dan wit. De kokosnoten die verkocht worden voor het water zijn vrijwel altijd groene kokosnoten. Deze kokosnoten groeien aan bomen die niet hoger dan een meter of 5 zijn. In jeel uitzonderlijke gevallen 10 meter. Het vruchtvlees van deze kokosnoten wordt nauwelijks gebruikt.
Een andere soort kokosnoot groeit aan beel hogere bomen, tot maximaal 25 meter. Deze zeer hoge bomen vind je vooral in het zuiden van Thailand. Overal elders in de wereld zijn de bomen veel lager. Een boom van 30 meter heb ik echt nog nooit gezien!
Deze kokosnoten worden voor hun vruchtvlees gebruikt. Van dat vruchtblees wordt kokosnootmelk gemaakt, wat weer gebruikt wordt in veel maaltijden. Maar het merendeel van het vruchtvlees wordt gebruikt om kokosnootolie van te maken. Daar zijn verschillende manieren voor om dat uit de kokosnoot te halen.